ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ
Η παρένθετη μητρότητα είναι μια επιλογή θεραπείας για γυναίκες οι οποίες δεν μπορούν να συλλάβουν ή να κυοφορήσουν.
Τα μέρη που εμπλέκονται σε μια «παρένθετη μητρότητα» είναι οι «μελλοντικοί γονείς» και η «φορέας της κύησης» και είναι αναγκαία η σύναψη μιας «συμφωνίας παρένθετης κύησης» μεταξύ τους.
Οι «μελλοντικοί γονείς», «ζευγάρι ανάθεσης» ή «γενετικό ζευγάρι» μπορεί να χρησιμοποιήσουν τους δικούς τους γαμέτες - ωάριο και σπερματοζωάριο (και ως εκ τούτου σχετίζονται γενετικά με το παιδί), μπορεί να χρησιμοποιήσουν έναν γαμέτη δότη (ωάριο ή σπερματοζωάριο από δότη, οπότε σχετίζονται εν μέρει με το παιδί από γενετική άποψη) ή μπορεί να χρησιμοποιήσουν σπέρμα και ωάριο δότη (στην περίπτωση αυτή, κανένας από τους δύο γονείς δεν σχετίζεται γενετικά με το παιδί).
Οι γαμέτες (τα κύτταρα που εμπλέκονται στη φυλετική αναπαραγωγή) χρησιμοποιούνται για την παραγωγή εμβρύων και αυτά τα έμβρυα στη συνέχεια μεταφέρονται σε μια γυναίκα η οποία συμφωνεί («συμφωνία παρένθετης κύησης»), να λειτουργήσει ως ξενιστής για αυτά τα έμβρυα, η λεγόμενη «φορέας της κύησης», «παρένθετη μητέρα», «παρένθετος ξενιστής» ή «παρένθετη».
Η «φορέας της κύησης» είναι επομένως μια γυναίκα που μένει έγκυος για λογαριασμό ενός άλλου ζευγαριού ή γυναίκας και δεν σχετίζεται γενετικά με οποιονδήποτε απόγονο που μπορεί να γεννηθεί ως αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας. Μετά τη γέννηση του παιδιού, η γυναίκα που γεννάει δίνει το παιδί στους μελλοντικούς γονείς.
Ιατρικές ενδείξεις για την παρένθετη μητρότητα
Η κύρια ένδειξη για τη θεραπεία με «παρένθετη μητρότητα» είναι η απουσία μήτρας (συγγενής απουσία – αγενεσία του πόρου Muller – ή απουσία μετά από υστερεκτομή λόγω καλοήθων ή κακοήθων καταστάσεων), ενώ άλλες μείζονες ενδείξεις είναι οι συγγενείς ανωμαλίες του πόρου του Muller, η επανειλημμένη αποτυχία μετά από θεραπεία IVF, οι επαναλαμβανόμενες αποβολές ή σοβαρή ιατρική πάθηση ασύμβατη με την εγκυμοσύνη (όπως σοβαρή καρδιακή ή νεφρική νόσος, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ιστορικό καρκίνου του μαστού, κυστική ίνωση, σοβαρός σακχαρώδης διαβήτης και ιστορικό σοβαρής προεκλαμψίας με σύνδρομο HELLP – αιμόλυση, αυξημένα ηπατικά ένζυμα και χαμηλός αριθμός αιμοπεταλίων).
Νομικές πτυχές της παρένθετης κύησης στην Ελλάδα
Ο μοναδικός τύπος συμφωνίας παρένθετης κύησης που επιτρέπεται στην Ελλάδα είναι η αλτρουιστική συμφωνία (μη εμπορική συμφωνία) και τα μοναδικά νομικά έξοδα για την παρένθετη μητρότητα είναι τα εύλογα έξοδα που σχετίζονται με την παρένθετη μητρότητα σύμφωνα με το νόμο 3305/2005 Εφαρμογή ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής , Άρθρο 13 Παρένθετη Μητρότητα, §4:
Η συμφωνία για την παρένθετη μητρότητα θα πρέπει να γίνεται χωρίς χρηματική αποζημίωση. Τα ακόλουθα δεν θεωρούνται ως χρηματική αποζημίωση:
- Η πληρωμή για οποιεσδήποτε αναγκαίες δαπάνες για τη διαδικασία τεχνητής σπερματέγχυσης, την κύηση, τον τοκετό και τη λοχεία.
- Η αποζημίωση της παρένθετης μητέρας για οποιεσδήποτε ζημίες που προκλήθηκαν σε αυτήν και για την απώλεια μισθών επειδή άφησε την εργασία της ή πήρε άδεια άνευ αποδοχών κατά τη διάρκεια των περιόδων (και λόγω) της σπερματέγχυσης, της κύησης, του τοκετού και της λοχείας.
Η παρένθετη μητρότητα ρυθμίζεται στο άρθρο 1458 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα που εισάγεται με το Κεφάλαιο 8 του Ν. 3089/2002 όπως στο άρθρο 13 του Ν. 3305/2005:
Νόμος 3089/2002 Ιατρική Βοήθεια στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή, Κεφάλαιο 8, Άρθρο 1458.
Η μεταφορά ενός γονιμοποιημένου ωαρίου στο σώμα μιας άλλης γυναίκας (τα ωάρια δεν πρέπει να είναι δικά της) και η κυοφορία επιτρέπεται με εξουσιοδότηση του δικαστηρίου πριν από τη μεταφορά, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει γραπτή και χωρίς οικονομικό όφελος συμφωνία μεταξύ των προσώπων που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί και της παρένθετης μητέρας και σε περίπτωση που η τελευταία είναι παντρεμένη, με τον σύζυγό της επίσης. Η εξουσιοδότηση του δικαστηρίου εκδίδεται κατόπιν αίτησης της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, υπό την προϋπόθεση ότι προσκομίζονται αποδεικτικά στοιχεία για την αδυναμία κυοφορίας της γυναίκας, αλλά επίσης για το γεγονός ότι η παρένθετη μητέρα είναι υγιής και ότι μπορεί να συλλάβει.
Νόμος 3305/2005 Εφαρμογή ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, άρθρο 13. Παρένθετη μητρότητα.
- Η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται μόνο υπό τους όρους τους άρθρου 1458 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα και του άρθρου 8 του Ν. 3089/2002.
- Η γυναίκα που πρόκειται να κυοφορήσει θα πρέπει να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις (σύμφωνα με το άρθρο. 4) (άρθρο 4 § 2: HIV1, HIV2, ηπατίτιδα Β, ηπατίτιδα C, σύφιλη) και θα πρέπει να διενεργηθεί λεπτομερής ψυχολογική αξιολόγηση.
- Τα άρθρα 4 §§ 2 και 3 εφαρμόζονται επίσης για την εξέταση της υγείας των μελλοντικών γονέων (άρθρο 4 § 3: αν οι συμμετέχοντες στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι θετικοί στον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας τότε απαιτείται κατάλληλη άδεια της Εθνικής Ανεξάρτητης Αρχής για ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή).
- Η συμφωνία για την παρένθετη μητρότητα θα πρέπει να γίνεται χωρίς χρηματική αποζημίωση. Τα ακόλουθα δεν θεωρούνται ως χρηματική αποζημίωση:
- Η πληρωμή για οποιεσδήποτε αναγκαίες δαπάνες για τη διαδικασία τεχνητής σπερματέγχυσης, την κύηση, τον τοκετό και τη λοχεία.
- Η αποζημίωση της παρένθετης μητέρας για οποιεσδήποτε ζημίες που προκλήθηκαν σε αυτήν και για την απώλεια μισθών επειδή άφησε την εργασία της ή πήρε άδεια άνευ αποδοχών κατά τη διάρκεια των περιόδων (και λόγω) της σπερματέγχυσης, της κύησης, του τοκετού και της λοχείας.
Το ποσό των καλυπτόμενων εξόδων θα ρυθμιστεί από την Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή για ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Επομένως, η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται μόνο μετά την έκδοση δικαστικής απόφασης από το πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας της παρένθετης μητέρας. Η μητέρα που κάνει την «ανάθεση» πρέπει να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο και η διαδικασία σπερματέγχυσης μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μετά τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης.
Το δικαστήριο θα εκδώσει την εξουσιοδότηση για παρένθετη μητρότητα υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
- Η μητέρα που κάνει την «ανάθεση» θα πρέπει να αποδείξει ότι δεν μπορεί να κυοφορήσει.
- Η μητέρα που κάνει την «ανάθεση» δεν θα πρέπει να υπερβαίνει την ηλικία των πενήντα ετών (50).
- Η παρένθετη μητέρα θα πρέπει να αποδείξει στο δικαστήριο ότι είναι κατάλληλη από ιατρική άποψη και διανοητικά ικανή.
- Τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει να υποβάλουν τη γραπτή συμφωνία τους στο δικαστήριο.
- Η συμφωνία θα μπορούσε να επιτρέψει την αποζημίωση των εξόδων. Η πληρωμή για υπηρεσίες και οποιουδήποτε είδους οικονομικό όφελος απαγορεύεται αυστηρά.
- Σε περίπτωση που η παρένθετη μητέρα είναι παντρεμένη, ο σύζυγός της θα πρέπει επίσης να συναινέσει εγγράφως υπογράφοντας τη γραπτή συμφωνία.
- Τα γονιμοποιημένα ωάρια δεν θα πρέπει να ανήκουν στην παρένθετη μητέρα.
