Γράφει ο Αλέξανδρος Δ. Τζεφεράκος, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Επιστημονικός Διευθυντής στη «Μονάδα Γονιμότητας & Εξωσωματικής Γονιμοποίησης της Κλινικής ΡΕΑ, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΡΕΑ

Η εφαρμογή μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και εξωσωματικής γονιμοποίησης για την αντιμετώπιση προβλημάτων  γονιμότητας μπορεί συχνά να είναι γεμάτη από έντονες ψυχολογικές διακυμάνσεις και μεταβαλλόμενα συναισθήματα.

Η απόφαση για τεκνοποίηση μέσω δωρεάς σπέρματος/ωαρίων ή παρένθετης μητέρας, μπορεί να δημιουργήσει έντονο άγχος και συχνά να επηρεάσει τη σχέση του ζευγαριού. Ως εκ τούτου, συνιστάται να αναζητήσετε ψυχολογική συμβουλευτική υποστήριξη πριν επιλέξετε να περάσετε σε αυτές τις διαδικασίες.

Στην Ελλάδα η δωρεά γαμετών έχει ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο που η πιστή εφαρμογή του αποκλείει νομικά ή κοινωνικά προβλήματα.

Είναι σημαντικό πριν προχωρήσετε σε κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, να συζητήσετε όλους τους προβληματισμούς σας με τα στελέχη της μονάδας γονιμότητας που θα απευθυνθείτε, ώστε να λάβετε υπεύθυνη ενημέρωση.

Τι να εξηγήσετε στα παιδιά που γεννήθηκαν χρησιμοποιώντας δωρεά γαμετών

Τα ζευγάρια (ή τα άτομα) που σκέπτονται να επιλέξουν τη δωρεά γαμετών (δωρεά σπέρματος, δωρεά ωαρίων, δωρεά εμβρύων ή παρένθετη μητρότητα) έχουν συχνά πολύ σημαντικές ανησυχίες σχετικά με τον ψυχολογικό  αντίκτυπο στα παιδιά που συλλαμβάνονται μέσω αυτής της μεθόδου τεκνοποίησης.

Οι γονείς δεν είναι σίγουροι εάν θα πρέπει να ενημερώσουν τα παιδιά τους για τη γενετική τους προέλευση. Εάν τελικά επιλέξουν να πουν στα παιδιά τους την αλήθεια, δεν ξέρουν πώς να τους μιλήσουν για αυτό το δύσκολο και περίπλοκο θέμα.

Τις περισσότερες φορές, είναι καλύτερα το παιδί σας να μεγαλώσει γνωρίζοντας ότι, ενώ δεν σχετίζεται γενετικά με έναν ή και τους δύο γονείς του, αυτό δεν έχει καμία σχέση με το μέγεθος της αγάπης που έχουν για αυτό. Οι λόγοι αυτής της προσέγγισης υποστηρίζονται από τα εξής δεδομένα:

• Τα παιδιά συνήθως διαισθάνονται ότι κάτι υπάρχει κρυμμένο.
• Τα μυστικά στις οικογένειες μπορεί να αποβούν καταστροφικά.
• Τα παιδιά που «εντοπίζουν» ότι υπάρχει κάτι «λάθος» στην οικογένειά τους, συνήθως υποθέτουν ότι κάτι δεν πάει καλά με τα ίδια – και τείνουν να υποθέτουν τα χειρότερα σενάρια.
• Τα οικογενειακά μυστικά σχεδόν ποτέ δεν μένουν μυστικά για πάντα.
• Όταν τελικά τα κρυμμένα μυστικά αποκαλύπτονται, το αίσθημα προδοσίας που πιθανόν θα νοιώσει το παιδί, μπορεί να είναι ακόμη χειρότερη από την πραγματική πληροφορία που του αποκαλύπτεται.
• Οι προδοσίες μέσα στην οικογένεια προκαλούν σοβαρά προβλήματα εμπιστοσύνης.

Το αρχικό βήμα για τους γονείς είναι να αξιολογήσουν τα δικά τους συναισθήματα σχετικά με την παρένθετη μητρότητα ή την σύλληψη μέσω δότη/δότριας. Για παράδειγμα, το ζευγάρι μπορεί να αξιολογήσει εάν και οι δύο γονείς συμφώνησαν σε αυτήν την επιλογή και πορεία. Ή μήπως το ζευγάρι «θρηνεί» την απώλεια του παιδιού που νόμιζε ότι θα αποκτήσει και θα μεγαλώσει; Αυτή η διαδικασία παραδοχής αναγνωρίζει επίσης ότι υπάρχει ένα τρίτο άτομο ή μια άλλη οικογένεια που συνδέεται κάπως με το παιδί τους – έναν γονέα που δεν είναι ούτε η μαμά ούτε ο μπαμπάς του. Μερικές φορές οι γονείς νοιώθουν να απειλούνται από αυτό, κάτι που είναι φυσιολογικό.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων, καθώς ο υπογόνιμος σύντροφος συμβιβάζεται με την πραγματικότητά του και έτσι έχει την ευκαιρία να «θρηνήσει» για το γεγονός ότι δεν θα αποκτήσει ποτέ ένα δικό του βιολογικό παιδί, τελικά γίνεται πιο δυνατός και συνειδητοποιημένος στην απόφαση να αποκτήσει ένα παιδί που δεν θα μοιράζεται τα δικά του γονίδια.

Πρέπει να αποφασίσετε αν θα το μοιραστείτε με το παιδί σας

Ένα ουσιαστικό και μερικές φορές ένα από τα πιο δύσκολα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς είναι να μοιραστούν αυτές τις πληροφορίες με την οικογένεια, τους φίλους και το παιδί τους. Αρχικά, οι πληροφορίες που κοινοποιούνται σχετίζονται με την εγκυμοσύνη, αλλά εν τέλει, οι πληροφορίες αφορούν το παιδί και την οικογένεια.

Συνήθως, τα ζευγάρια αισθάνονται άνετα να μοιράζονται αυτές τις προσωπικές πληροφορίες μόνο με στενές επαφές, συμπεριλαμβανομένων των μαιευτήρων και των παιδιάτρων, καθώς και με τα κοντινά μέλη της οικογένειας και τους στενούς φίλους.

Η απόφαση να γνωστοποιήσετε τις πληροφορίες στο παιδί μπορεί να σας προκαλέσει άγχος. Τα ζευγάρια μερικές φορές ανησυχούν ότι αν το παιδί τους γνώριζε ότι χρησιμοποιήθηκαν δότες στη σύλληψή του, αυτό θα επηρέαζε και θα συρρίκνωνε τον δεσμό γονέα-παιδιού. Μερικοί γονείς θέλουν να προστατεύσουν το παιδί τους από τον πόνο που μπορεί να τους προκαλέσει αυτή η πληροφορία. Πρέπει όμως να σταθμίσετε αυτές τις ανησυχίες ενάντια στο πιθανό βάρος της διατήρησης ενός τόσο σημαντικού μυστικού.

Αντιμετωπίζοντας τα αναδυόμενα ζητήματα και συναισθήματα

Η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη «τριβή» και σκέψη γύρω από τα ηθικά και συναισθηματικά ζητήματα που προκύπτουν, θα σας επιτρέψει να κάνετε ενημερωμένες, συνειδητές επιλογές και τελικά θα σας διευκολύνει στην επιδίωξη ενός ρεαλιστικού οράματος δημιουργίας οικογένειας.

Η δωρεά γαμετών είναι μια πολύπλευρη διαδικασία που απαιτεί από τους πιθανούς γονείς να επιλύσουν κοινωνικά, νομικά και ηθικά ζητήματα. Γενικά, η πρόσφατη αύξηση της δωρεάς ωαρίων απαιτεί από τους μελλοντικούς γονείς να επανεξετάσουν τον κοινωνικό και ηθικό αντίκτυπο που έχει αυτή η μέθοδος στον εαυτό τους, στα παιδιά τους άλλα και στους δότες ωαρίων.

Για τα ζευγάρια που έχουν βιώσει την αγωνία μιας ανεπιτυχούς θεραπείας γονιμότητας, η χρήση δωρεάς ωαρίων ή σπέρματος μπορεί να αποτελεί μια υπέροχη εναλλακτική. Κάθε αποτυχημένη προσπάθεια σύλληψης μπορεί να αποθαρρύνει τα ζευγάρια και να επιφέρει έντονη απογοήτευση και συναισθήματα, θυμού, θλίψης ή εξάντλησης. Η χρήση δωρεάς γαμετών προσφέρει αισιοδοξία, με πιθανότητα εγκυμοσύνης, και ενδεχομένως την απόκτηση ενός παιδιού που θα είναι γενετικά συνδεδεμένο με τον έναν γονέα. Οι μελλοντικοί γονείς που εξετάζουν αυτήν την επιλογή θα πρέπει να σταθμίσουν τα συναισθήματα και τα μελλοντικά ζητήματα που μπορεί να προκύψουν, όπως θα έκαναν για κάθε σημαντική απόφαση της ζωής τους.

Ένα αρχικό σημαντικό βήμα σε αυτήν τη διαδικασία είναι να «θρηνήσετε» και να συμβιβαστείτε με την απώλεια του παραδοσιακού τύπου οικογένειας που φανταζόσασταν ότι θα αποκτήσετε. Ως ζευγάρι, θα πρέπει να δουλέψετε εσωτερικά για να καταλάβετε τι θα σημαίνουν αυτές οι προσωπικές απώλειες, τόσο σε συντροφικό όσο και σε ατομικό επίπεδο.

Υπάρχουν ζευγάρια που γνωρίζουν ότι μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν δωρεά γαμετών εάν η θεραπεία γονιμότητας τους δεν είναι επιτυχής. Άλλα ζευγάρια όμως σοκάρονται, αναστατώνονται και απογοητεύονται, όταν οι γιατροί τους το προτείνουν ως επιλογή.

Η διαδικασία «πένθους» δεν μπορεί να επιταχυνθεί για όλους. Στο ζευγάρι, ο ένας μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο από τον άλλο για να συμβιβαστεί με τη νέα πραγματικότητα. Η «εσωτερική δουλειά» και η αποδοχή των απωλειών βοηθά τελικά στη δημιουργία των θεμελίων για να προχωρήσουμε με σαφή γνώση και κατανόηση στις επιλογές της επόμενης ημέρας.

Θα ακούσετε και θα διαβάσετε πολλά. Μην ξεχνάτε ότι το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν επιτρέπει να γνωρίσει κανείς την ταυτότητα του δότη ή της δότριας. Επίσης, πλην της μονάδας γονιμότητας που θα γίνει η προσπάθεια και, ίσως του μαιευτήρα και του παιδιάτρου, σε κανέναν άλλον μην εμπιστευτείτε αυτή την πληροφορία, αν δεν έχετε οριστικά αποφασίσει να ενημερώσετε τα παιδιά που θα προέλθουν από αυτή την διαδικασία.