Γράφει ο Αλέξανδρος Δ. Τζεφεράκος, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Επιστημονικός Διευθυντής στη «Μονάδα Γονιμότητας & Εξωσωματικής Γονιμοποίησης της Κλινικής ΡΕΑ, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΡΕΑ

Η εμπειρία και το πέρασμα από τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν είναι κάτι για το οποίο οι άνθρωποι μιλούν ανοιχτά, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα ζευγάρια υποβάλλονται σε αυτή. Ίσως ευθύνεται το αίσθημα ντροπής, η έλλειψη παιδείας ή απλά οι προσδοκίες της κοινωνίας για «φυσική σύλληψη». Η αλήθεια είναι πως δεν αποτελεί εύκολο θέμα συζήτησης, καθώς οι συναισθηματικές προεκτάσεις είναι ριζικές και προκύπτουν από τις προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες τα υπογόνιμα ζευγάρια.

1. Το «στίγμα»

Η υπογονιμότητα είναι ακόμα ένα θέμα ταμπού. Η αξία της γυναίκας στην κοινωνία μας εμπλέκεται και συνδέεται βαθιά με τις αναπαραγωγικές προσδοκίες. Το «στίγμα» που ακολουθεί την διάψευση των προσδοκιών αυτών, μεγεθύνει τις συνέπειες για τις γυναίκες, ψυχικές και σωματικές. Η επίπονη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης, σε συνδυασμό με διάφορα σχόλια από τον κοινωνικό περίγυρο ότι η γονιμότητα και η μητρότητα είναι διαπραγματεύσιμες πτυχές της γυναικείας φύσης, μπορεί να οδηγήσουν στην απογοήτευση και την αυτοαμφισβήτηση. Για τις περισσότερες γυναίκες αυτό το «συναίσθημα της ανικανότητας» είναι το πιο δύσκολο κομμάτι, δηλαδή η αίσθηση που έχουν ότι εκείνες ή/και ο σύζυγος είναι ελλιπείς, σε συνδυασμό με το αναμενόμενο σοκ που προκύπτει από την προϋπάρχουσα αντίληψη όλων των ζευγαριών ότι η υπογονιμότητα δεν τα αφορά.

2. Σωματικές και συναισθηματικές συνέπειες

Η  αυξημένη επεμβατικότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης (ωοληψίες, εμβρυομεταφορές, τακτικές ενέσεις ορμονών, τεστ κυήσεως), εκτός από το σώμα, αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση και για το πνεύμα. Είναι τόσο εξουθενωτική διαδικασία που πολλά ζευγάρια αρχίζουν να αμφισβητούν το κατά πόσο αξίζει τον κόπο. Οι γυναίκες -όλων των ηλικιών-, που κάνουν εξωσωματική και επιτυγχάνουν τη μητρότητα μέσα σε τρεις κύκλους, αποτελούν περίπου το 50%. Το ποσοστό επιτυχίας για τις γυναίκες που χρησιμοποιούν δικά τους ωάρια μειώνεται καθώς μεγαλώνουν.

Πιστεύω ότι όλες φτάνουν στο σημείο που σκέφτονται ότι ίσως δεν ήταν γραφτό τους να γίνουν μητέρες ή το καθυστέρησαν περισσότερο από όσο έπρεπε. Οι γυναίκες δέχονται πολύ επίκριση για το ότι είναι εγωίστριες και για το ότι επικεντρώνονται στην καριέρα τους, ενώ μπορεί απλά να μην ήταν έτοιμες για μια εγκυμοσύνη.

Μια καλή αρχή είναι να μην υπάρξει καθυστέρηση όσον αφορά στην αξιολόγηση της αναπαραγωγικής κατάστασης της γυναίκας. Πρέπει να γίνουν πολλά πριν ξεκινήσει ένας κύκλος IVF, όπως ενδελεχής έλεγχος των ορμονών, της μήτρας, των σαλπίγγων και του σπέρματος του συντρόφου, ώστε να διαπιστωθεί εάν είναι δυνατή η φυσική σύλληψη.

3. Το υψηλό κόστος

Η υπογονιμότητα μπορεί να κοστίσει ακριβά. Δεν καλύπτονται όλες οι διαδικασίες από τα ασφαλιστικά ταμεία. Συνυπολογίζοντας τις ιατρικές επισκέψεις, τις ωοληψίες, τις εμβρυομεταφορές και τα φάρμακα, το κόστος μπορεί να φτάσει τις 2.000€ – 5.000€. Για κάποια ζευγάρια, τα οποία ταξιδεύουν εκτός της περιοχής κατοικίας τους ή στο εξωτερικό για να κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση, το νούμερο διπλασιάζεται, καθώς προστίθεται το κόστος των εισιτηρίων και διαμονής. Είναι σημαντικό να υπάρξει σωστή ενημέρωση για το οικονομικό κομμάτι, ώστε να μπορέσει το ζευγάρι να φτιάξει ένα ρεαλιστικό πλάνο της μεθόδου που θα ακολουθήσει.

Δυστυχώς, το γεγονός ότι η κάλυψη από τα ταμεία είναι απειροελάχιστη, ίσως αυξήσει το αίσθημα της διάψευσης, το οποίο με τη σειρά του εντείνει το ήδη υποβόσκον σύμπλεγμα μειονεξίας.

4. Κοινωνικές προεκτάσεις και ρατσισμός

Διάφοροι παράγοντες, όπως η ηλικία, η φυσική κατάσταση και ο σεξουαλικός προσανατολισμός μπορούν να επηρεάσουν την πιθανότητα μιας γυναίκας να μείνει έγκυος. Το ερώτημα όμως είναι αν η πρόσβαση είναι η ίδια για όλους.  Υπάρχουν παραδείγματα ομοφυλόφιλων γυναικών, οι οποίες δεν είχαν στήριξη -οικονομική και κοινωνική- από την εργασία τους κατά την προσπάθειά τους και σε κάποιες περιπτώσεις έφτασαν στο σημείο να τους καταδείξουν το σεξουαλικό τους προσανατολισμό ως αίτιο της υπογονιμότητάς τους. Πολλά ομόφυλα διαφυλετικά ζευγάρια παραδέχονται πως συνάντησαν ακόμα και ωμό ρατσισμό, στις προσπάθειές τους για εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η υπεραπλούστευση της αναπαραγωγικής διαδικασίας στην αντίληψη της κοινωνίας έχει οδηγήσει στην συναισθηματική «ακύρωση» των ατόμων και των ζευγαριών που χρειάζονται βοήθεια.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μία πραγματικότητα, και πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της σαν ένα φυσιολογικό κομμάτι της πορείας προς την γονική ιδιότητα.